Vanochtend na het sporten liep ik met een aantal mensen terug naar de auto. Toevallig kwam het gesprek op mijn raadslidmaatschap. Mensen hebben snel een mening over de politieke inhoud. Maar wat een raadslid eigenlijk doet en waar we over ‘gaan’ is voor veel mensen onduidelijk. Daardoor worden ons vaak teveel mogelijkheden toegedicht. En dat is wel lastig.

Na de bootcamp praatte ik met een aantal mensen over wanneer we op vakantie zouden gaan. Ik gaf aan dat ik bijna vrij ben van de politiek. “Oh, zit jij in de gemeentepolitiek?”, krijg ik dan vaak verbaasd te horen. Ja dus. Er vallen me dan meteen twee dingen op. Ten eerste wordt er dan meteen gevraagd wat ik van het een of andere landelijke thema vind en als tweede dat weinig mensen snappen wat de rol van een raadslid is. Ik moet erg vaak uitleggen dat ik geen wethouder ben, maar raadslid en eigenlijk snappen ze het verschil dan niet.

Het leek mij daarom goed om maar eens uit te leggen wat een gemeenteraadslid eigenlijk is en doet. En dat is mijn persoonlijke mening, andere raadsleden zullen heel andere dingen doen en er heel anders in staan. 

Wat is een gemeenteraad eigenlijk?

Beginnend bij het begin: de gemeenteraad is een soort tweede kamer, maar dan in een gemeente. Een gemeenteraad heeft een aantal functies: ten eerste zijn wij, samen met het college (burgemeester en wethouders), bestuurders van de gemeente. De gemeenteraad is de baas: de raad van bestuur. En het college doet het eigenlijke werk (samen met de ambtenaren).

Maar tegelijkertijd zijn wij ook de raad van commissarissen. Namens de inwoners van de gemeente controleren wij het werk van de burgemeester en de wethouders.

Wij zijn de wetgevende macht in een gemeente, wij bepalen de regels en de kaders waarbinnen het college (en natuurlijk de ambtenaren) zijn werk kan doen. Dit heet de kaderstellende rol. Al komen de meeste regels van de rijksoverheid.

En als laaste, vertegenwoordigen we de inwoners van de gemeente. Directe democratie is nou eenmaal ingewikkeld, dus stemmen inwoners op een partij of een persoon bij een partij. En deze mensen zorgen dat 4 jaar lang dat hun belangen in de gaten gehouden wordt. Maar ook daar zit weer een lastig puntje aan. Natuurlijk ben ik door een aantal mensen aangewezen om in de gemeenteraad te zitten. Maar dat betekent niet dat ik letterlijk doe wat zij willen. Ik houd het ‘algemeen belang’ in de gaten. Ik probeer er op te letten dat iedereen eerlijk en gelijk behandeld wordt. We willen niet dat regels willekeurig zijn.

Dat zijn een heleboel taken en er is nog meer.

Yes, dat zijn zeker een heleboel taken. En om het nog wat ingewikkelder te maken. Over heel veel onderwerpen in de gemeente hebben we helemaal niks te zeggen. Er zijn veel ‘gemeenschappelijke regelingen’, zoals samenwerkingen tussen meerdere gemeenten, of taken die uitbesteed zijn aan andere partijen. De Veiligheidsregios’s (nu interessant door de coronacrisis), de milieudiensten (RUD’s), de inkoop van bijvoorbeeld jeugdzorg (doen we samen met een aantal gemeenten), het vliegveld in onze gemeente (samen met 2 provincies en 3 gemeenten), en zo kan ik nog wel even doorgaan. Op deze instanties hebben we maar weinig tot geen invloed. En de inwoners al helemaal niet. Maar we moeten wel betalen: de gemeente als pinautomaat.

En wat doen de wethouders dan nog?  

De wethouders voeren de taken uit die wij ze opgeven en daarnaast zijn er heel veel zaken die gewoon, dag in dag uit, doorgaan. En waar wij, gemeenteraadsleden, ons niet mee bezig houden. Zorgen dat de wegen er netjes bijliggen, dat er huizen gebouwd worden, dat er plannen voor nieuwe woonwijken gemaakt worden, dat de riolering het doet, dat er begraven kan worden, dat de jeugdzorg goed loopt, etc. En natuurlijk doen de ambtenaren hierbij het werk. En hebben de ambtenaren niet zo veel te maken met die gemeenteraad.

Volg je het nog?

Als je afgehaakt bent dan neem ik je dat niet kwalijk. Ook voor mij als raadslid is het soms totaal onduidelijk. Waar gaan wij wanneer eigenlijk over?

Sommige raadsleden trekken zich daar totaal niets van aan: die dienen moties in of stellen vragen over onderwerpen waar wij helemaal niet over gaan. Het interesseert ze niets waar we wel of niet over gaan. “Dat bepaal ik toch helemaal zelf!” zeggen ze dan.

Oké, je scoort er misschien mee bij inwoners of pers, maar ik vind het vooral zinloos en zonde van onze tijd.

Want dat is ook wel een puntje, we zijn wel lekenbestuur. We doen het in onze vrije tijd voor een raadsvergoeding.

Maar ik vind het toch wel heel fijn om duidelijk te hebben wanneer we ergens wel iets over te zeggen hebben en wat we als gegeven moeten beschouwen.

Soms botsen de rollen

Besturen, controleren, kaderstellend, volksvertegenwoordigen: een heleboel rollen en soms bijten ze elkaar. Of anders gezegd: soms moet je bepalen welke rol je op welk moment het belangrijkst vindt.

Ik vind bijvoorbeeld onze rol als een consistente bestuurder belangrijk. Vandaag A zeggen, en morgen B kan blijk geven van onbehoorlijk bestuur (onduidelijkheid voor inwoners of ondernemers). Maar soms kan het ook gewoon voortschrijdend inzicht zijn.

Elk raadslid moet zelf bepalen welke rol zij belangrijk vinden. Maar, raadsleden die alleen maar bezig zijn met volksvertegenwoordiger zijn (wat natuurlijk mag) moet wel in de gaten houden dat we ook bestuurder zijn. Op afstand, dat wel, maar wij bepalen richting.

Voor inwoners zijn al die verschillende rollen niet te volgen en misschien ook niet interessant. Toch denk ik dat het goed is dat ook zij begrijpen hoe gecompliceerd onze rol is. En dat zij het verschil snappen tussen wethouders (die de uitvoering doen) en de raadsleden (die de richting aangeven). En dat wethouder gewoon een baan is en wethouders ontslagen kunnen worden (door de raad). Terwijl politiek voor raadsleden hobby is. En kunnen zij ook niet ontslagen worden. Je zit vier jaar aan ze vast.